Eurosport Olympische Team van Toen: Brazilië 2012

De selectie
De natuurlijke staat van het Olympisch voetbaltoernooi is doorgaans dat je niet helemaal weet wat je moet verwachten. Immers, de ploegen bestaan uit Onder-23-jaar-selecties - vaak heeft een zelfs een ándere versie van die ploeg, de Onder-21-selectie, de kwalificatie veilig moeten stellen - en daarnaast hebben de Europese gezanten via de dispensatieplekken niet de beschikking over echte topspelers, omdat het EK voetbal in dezelfde zomers als de Spelen plaatsvindt. Al deze nuances maken de torenhoge favorietenrol voor Brazilië in Londen 2012 des te opvallender. Deze versie van de Selecão wordt voorafgaand aan de Spelen zelfs sterker ingeschat dan de twee oppermachtige Argentijnse ploegen die er met het goud in 2008 en 2004 vandoor gingen.

De giga-verwachtingen voor Brazilië op de Spelen van 2012 hebben drie verklaringen. Allereerst is dit het eerste eindtoernooi voor de twintigjarige Neymar (zie ‘De sterspeler’). De beoogde beste speler sinds Lionel Messi speelt nog in eigen land bij Santos, maar de hype rondom zijn belofte heeft door de komst van het social media- en YouTube-tijdperk al epische proporties aangenomen.

Daarnaast wordt dit toernooi niet alleen voor Neymar, maar voor deze gehele generatie gezien als generale repetitie voor het WK in eigen land, dat twee zomers hierna, in 2014, zal plaatsvinden. Met centrumverdediger Thiago Silva (PSG), linksback Marcelo (Real Madrid) en rechtsbuiten Hulk (Porto) roept Olympisch coach Mano Menezes - die toentertijd ook de bondscoach van het ‘echte’ nationale elftal was (geen toeval) - voor zijn drie dispensatieplekken dan ook de drie spelers op die vanwege hun status in het Europese clubvoetbal geacht worden om leidende rollen te zullen vervullen op het WK 2014.

Ook de clubstatussen van de jonge spelers rondom Neymar voeden de hype: met keepers Neto (Fiorentina) en Gabriel (Milan), backs Rafael (Manchester United), Danilo en Alex Sandro (beiden Porto), controleurs Sandro (Tottenham Hotspur) en Rômulo (Spartak Moskou), spelmaker Oscar (Chelsea) en aanvaller Alexandre Pato (Milan) telt deze Olympische selectie liefst negen spelers die al op piepjonge leeftijd de stap hebben gemaakt naar de Europese top, terwijl er van spelmaker Ganso (Santos), buitenspeler Lucas Moura (São Paulo) en centrumspits Leandro Damião (Internacional) vanwege hun reputaties als grote beloftes op korte termijn eenzelfde soort overstap wordt verwacht.

Menezes stemt zijn speelstijl uiteindelijk af om de kwaliteiten van drie sterspelers zoveel mogelijk tot bloei te laten komen. Neymar, Marcelo en Oscar krijgen vrije rollen. De vrijheid voor de twee dribbelkoningen op de linkerflank en de jonge Chelsea-parel ‘op tien’ worden verschaft door een verder conservatieve tactische invulling. Arbeidslustige types als Sandro en Rômulo krijgen de voorkeur op het middenveld boven de technische impulsen van de even begenadigde als trage Ganso, terwijl de zakelijker spelende Rafael mag starten als rechtsback in plaats van de avontuurlijker ingestelde Danilo.

De sterspeler
Hoewel hij nooit van al te veel bescheidenheid of sportiviteit beticht kan worden, bevindt Neymar zich al van jongs af aan in een ietwat oneerlijke situatie. De balkunstenaar moet namelijk altijd opboksen tegen twee hardnekkige fenomenen. Allereerst zijn de verwachtingen rondom zijn prestaties onmenselijk hoog. In eigen land is hij De Verkozene, die net als Garrincha, Pelé, Ronaldo en Ronaldinho de nationale ploeg niet alleen tot de prijzen moet leiden, maar dat ook nog met de voor het Braziliaans voetbal kenmerkende flair voor elkaar moet krijgen. Op internationaal vlak is Neymar de eerste superster die met ‘YouTube-inflatie’ te maken heeft: de verwachtingen die zijn sensationele hoogtepunten-compilaties scheppen, zijn in werkelijkheid niet met élke actie, in élk duel te evenaren.

Op de Spelen in Londen zien we deze ‘Neymaritis’ voor het eerst in werking treden. Als je zonder eerder gevormde verwachtingen naar de linksbuiten zou kijken op dit toernooi, zou je een sensationele speler zien. Neymar is met drie goals en vier assists direct betrokken bij zeven Braziliaanse goals in zes duels. Maar bovenal vermaakt hij het aanwezige publiek: in elke wedstrijd poogt hij tien à twintig keer een soort solo-actie waarvoor de meeste technisch onderlegde voetballers alleen in hun dromen genoeg durf en zelfvertrouwen hebben om in een wedstrijdsituatie te proberen. Toch wordt het uiteindelijke tekortschieten van de Brazilianen in de verloren finale tegen Mexico (2-1) gretig gebruikt als stok om Neymar mee te slaan. ‘Als hij zo goed was, waarom wint Brazilië hier niet met twee vingers in de neus dit toernooi?’ luidt de redenering van de pundits.

Het toernooi
Brazilië cruiset richting de finale op deze Spelen. Geholpen door een zachte loting (Egypte, Wit-Rusland, Nieuw-Zeeland in de groepsfase) komen De Goddelijke Kanaries in elk van hun Olympische groepsduels tot drie doelpunten.

De hoogtepunten vinden plaats in het tweede groepsduel, waarin Neymar een vrije trap op rechts perfect in de verre linkerbovenhoek krult, om in de blessuretijd met een sierlijk hakje op doelpuntenmaker Oscar voor een nóg mooiere afsluitende goal te zorgen.

Ook in de kwartfinale staat niet de lastigste tegenstander te wachten. Toch komt Honduras door een knappe volley van Mario Martínez verrassend op voorsprong. Hierna breekt voor de fel verdedigende Midden-Amerikanen helaas de grote Neymar-show aan. Rechtsback Wilmer Crisanto laat zich twee keer in twee minuten tijd verleiden om een dribbelende Neymar neer te schoffelen, waarna Honduras vanaf de 33ste minuut met tien man verder moet. Via twee goals van Damião, beide opgezet door Neymar, en een penalty van laatstgenoemde bereikt Brazilië de halve finale (3-2).

In de halve finale speelt Brazilië de overtuigendste partij van het toernooi. Tegen Zuid-Korea, dat in de kwartfinale nog gastheer Groot-Brittannië (terecht) verslagen heeft na strafschoppen, zien we eindelijk wat bondscoach Menezes in gedachten heeft met zijn ploeg. Voor rust tekent midmid Rômulo voor de openingstreffer, door een snelle counter af te ronden. In de tweede helft wordt een combinatie op links tussen Neymar en Marcelo tweemaal afgerond door spits Damião, die daarmee zijn toernooitotaal tot zes treffers opschroeft, wat hem de topscorerstitel zou opleveren.

Maar in de finale ontspoort de geel-blauwe trein volledig. Na 28 seconden staat underdog Mexico al op voorsprong, wanneer spits Oribe Peralta met een droge schuiver riskante slordigheden van rechtsback Rafael en controleur Sandro afstraft. Maar waar Brazilië eerder dit toernooi ook al door slordig spel onnodige tegengoals heeft toegelaten, zien we in de eindstrijd dat het tactisch fundament onder deze talentenverzameling ontbreekt. Mexico zet als één vloeiend geheel collectief op de Braziliaanse opbouw, en blijft in balbezit geduldig heen en weer tikken tot de geel-blauwe voorhoede ophoudt met drukzetten om vervolgens met gerichte lange passes de verdedigende kwetsbaarheden van de titelfavoriet bloot te leggen.

Hoewel invaller Hulk in de blessuretijd nog de aansluitingstreffer (2-1) maakt, en op diens aangeven Oscar in de slotseconden nog vanaf vijf meter van het doel ongehinderd over kopt, is de Mexicaanse zege volledig terecht.

Het vervolg
De finale tegen Mexico kan, achteraf, gezien worden als een voorbode voor dé nationale voetbaldeceptie van Brazilië, twee jaar later op het WK in eigen land. Evenals in de 7-1 verloren halve finale tegen de Duitsers, ontbreekt het Brazilië in de Olympische finale tegen de Mexicanen aan beide kanten van de bal aan een tactische identiteit. De afhankelijkheid van de impulsen van Neymar (en Marcelo) op links blijkt te groot, wanneer de ster door een gebroken rug afhaakt op ‘zijn’ WK, evenals het belang van het verdedigende reddingswerk van de ongenaakbare Thiago Silva pas bij zijn afwezigheid écht duidelijk wordt . Daarnaast valt op het WK op dat een paar spelers - zoals Oscar en Hulk - wellicht nèt niet goed genoeg zijn om de cruciale rollen te vervullen die zij in de nationale ploeg toebedeeld hebben gekregen.

Brazilië leunt in deze periode te zwaar op de geniale individuele vaardigheden van een paar topspelers. Op het moment sûpreme wordt in Londen al duidelijk dat deze strategie met deze generatie een onverstandige is. Met het spelersmateriaal voorhanden was een scherpere rolverdedeling, met een duidelijke tactiek, noodzakelijk. Deze Olympische finale is inmiddels acht jaar geleden, wat betekent dat het merendeel van de aanwezige spelers nu zo rond de dertig jaar oud is. Als we kijken naar de huidige clubsituaties van Rafael (reservespeler bij Lyon), Juan Jesus (reserve bij Roma), Sandro (bij Goías aan zijn tiende werkgever toe), Leandro Damião (Kawasaki Frontale in Japan), Rômulo, Oscar, Hulk en Pato (allen spelend in China in de voorbije seizoenen), is de conclusie inmiddels wel te trekken dat veel van de grotere namen uit deze Braziliaanse generatie een iets te grote, internationaal relevante toekomst kreeg toegeschreven op jonge leeftijd.