Kroonieken | Als ploeggenoten rivalen worden - het verhaal van Greg LeMond en Jock Boyer

Geupdate 09/07/2020 om 14:31 GMT+2

Welkom bij Kroonieken – een serie van Eurosport die terugblikt op de meest fascinerende, de meest omstreden en de meest buitengewone renners en koersen in de wielerhistorie. We gaan terug naar 1982 – het laatste jaar dat de WK zich in Engeland afspeelde vóór Yorkshire 2019.

Giuseppe Saronni wins the World Championships at Goodwood in 1982

Foto: Eurosport

De wereldtitel ging naar Giuseppe Saronni, de uitgesproken Italiaanse favoriet. Maar het was Greg LeMond en zijn omstreden jacht op landgenoot Jonathan Boyer ten faveure van Saronni die de meeste aandacht trok.

Luisteren naar dit verhaal kan ook -Kroonieken is beschikbaar als podcast- via spotify, apple of je favoriete podcast app.

https://share.transistor.fm/e/47a118c5

Wielrennen

Kroonieken | Kidnapping en controverse - de eerste Zuid-Amerikaanse winnaar van een Grote Ronde

25/06/2020 om 16:04

Er is veel veranderd sinds 1982 – het jaar van het eerste computerviru. De Chinese regering maakt bekend dat de kaap van 1 miljard Chinezen is gerond, Ruud Lubbers formeert met de VVD zijn eerste kabinet, het laatste publieke optreden van ABBA; Elisabeth viert haar 30 jarig jubileum op de troon, Philips produceert zijn eerste CD, Visitors van ABBA , Margaret Thatcher leidde haar land door de oorlog met Argentinië dat de Falkland-eilanden wilde annexeren en we hadden allemaal behoefte aan afleiding en een verzetje. E.T. was misschien daarom de hoogst scorende film van het jaar.

Saronni flitste naar een roemrijke WK-zege in Goodwood op 5 september 1982, dankzij de helpende hand van Greg LeMond.

In de slotkilometer van de mannen-wegwedstrijd is Jock Boyer van de Nationale Amerikaanse ploeg alleen op kop na een aanval op de laatste klim. En wie zet de achtervolging in tot verbazing van commentatoren en fans? Zijn jeugdige teamgenoot Greg Lemond.

Nou nou, 65.000 mensen worden getrakteerd op een wel heel zonderlinge finish op dit WK in Goodwood, zegt Britse TV commentator Phil Liggett.

Boyer schakelt, kijkt achterom. Hij weet dat hij nog een kans heeft. Maar daar komt landgenoot Greg Lemond, hij leidt de achtervolging. Dat moet hij niet doen, zo brengt hij alle andere renners naar de kop. En één van die renners is Sean Kelly ...

Heel langzaam wordt het gat gedicht, Boyer neemt de laatste bocht met nog maar een paar meter te gaan vóór het laatste knikje naar de meet. “Boyer nu naar de streep,” gaat Liggett door.

Dit is zenuwslopend, en daar gaat Saronni langszij, en..gaat HIJ de titel pakken? Dit is een sensationele finish voor Italië, wat gaatie hard. Saronni flitst langs Boyer vlak vóór de streep. De Italianen worden gek. Saronni pakt de wereldtitel, werpt kushandjes naar het publiek. Boyer wordt tweede, en volgens mij is het Sean Kelly die brons pakt.

Liggett zat fout. De man die tweede was was niet Boyer, maar landgenoot Greg Lemond die de achtervolging had geleid en Kelly, de Ier, afgehouden van de grootste prestatie in zijn loopbaan tot dan.

Los van de controverse, Lemond’s zilver in Goodwood was de eerste Amerikaanse medaille op een WK voor profs; een mijlpaal die de voorbode bleek van één der meest gevierde wielerloopbanen, een kantelmoment waarop de ene Amerikaan een andere opzij zet, menigeen een nare smaak in de mond geeft en onherroepelijk een relatie verpest.

Niet dat Lemond zijn actie ooit zou betreuren – en terecht, en wel hierom.

Ploeggenoten worden rivalen, hoe?

Jonathan Boyer – beter bekend als ‘Jacques’ of ‘Jock’- was de eerste Amerikaan die de Tour de France betwistte in 1981. De 26-jarige Boyer was dat jaar ploeggenoot van mede-Californiër LeMond in het Franse Renault-Elf team. LeMond, net 20, werd gekoesterd als opvolger van de grote Bernard Hinault bij Renault.

Boyer had de Coors Classic voor amateurs gewonnen in 1980 en eindigde het jaar daarop als 32ste in zijn eerste Tour. Op de WK 1981 in Praag greep hij een solide 5e plaats en onderstreepte daarmee zijn belofte. De Belg Freddy Maertens sprintte Giuseppe Saronni en Bernard Hinault eraf en greep goud. Einde dat jaar verliet Boyer Renault en ging met een andere Amerikaan, John Eustice, naar de ploeg Sem-France Loire, die Sean Kelly als kopman had.

De diep gelovige en stug vegetarische Boyer nam een bijbel mee naar de koers. Hij vertikte het vlees te eten en had altijd een voorraad noten en vruchten bij zich- koffers vol – en een blender om ze te mixen. Om dit soort eigenaardigheden bezorgde ploegbaas Cyrille Guimard hem de bijnaam ‘un marginal’, een kluizenaar, een zonderling, een hippie.

Ondertussen liet LeMond zijn solide vorm zien met top drie plaatsen in de Rondes van de Middellandse Zee en Corsica, en ook in de Tirreno. Zijn voorjaar ging wat de mist in als gevolg van een merkwaardig ongeluk in Luik-Bastenaken-Luik. Poserend voor een fotograaf op een motor, slipte LeMond, knalde op een andere renner en brak zijn rechter sleutelbeen.

Rivaal Sean Kelly had in maart de eerste van zijn zeven Parijs-Nice overwinningen behaald en later een etappe en de groene trui in de Tour. Met 10 zeges dat seizoen was Kelly één van de topkandidaten voor de WK in Goodwood – ook al had hij in Stephen Roche slechts één ploeggenoot.

De grote favoriet – als winnaar van de Ronde van Zwitserland, de Tirreno-Adriatico en de Giro del Trentino – was natuurlijk Saronni.

Giuseppe Saronni during the 1982 Tour de Suisse

Foto: Getty Images

De Amerikanen

Op het WK van 1982 waren de Amerikanen alleen in naam een team. In de US stond de wielersport nog in de kinderschoenen en de Amerikaanse Wielerbond gebruikte de WK als het nationale USA kampioenschap – hetgeen uiteraard niet bevorderlijk was voor Amerikaans teamwork.

‘Krankzinnig, het Amerikaanse kampioenschap en het wereldkampioenschap in één wedstrijd’, zegt Kelly. ‘Natuurlijk reden die jongens niet voor elkaar. Ze wilden allemaal kampioen worden, dus de bond had het probleem geschapen.’

Afgezien van het sportieve eergevoel, ging het vooral over het grotere belang – en in dit opzicht was LeMond volwassener dan zijn jeugdige leeftijd zou doen vermoeden. Ed Pickering zegt in zijn boek, The Yellow Jersey Club:

Het ergste voor LeMond’s ontluikende carrière als een grote ster zou zijn als een andere Amerikaan wereldkampioen zou worden. Vanaf het eerste begin had LeMond een zeer duidelijk zelfbeeld: hij was sporter, maar ook zakenman. Bovendien, en dit heeft hem misschien een extra zetje gegeven, hij en Boyer waren niet zo dol op elkaar.

Hun wrijving stamde uit de tijd dat ze ploeggenoten waren bij Renault. Boyer sprak vloeiend Frans en vaak vertaalde hij voor zijn maat in interviews met de Franse pers. De jonge LeMond meende dat Boyer hem woorden in de mond legde die de indruk wekten dat hij jaloers was op zijn oudere kompaan.

In september 1982 meldde de Amerikaanse bond een ploeg aan van 9 man voor de WK maar er daagden er slechts 6 op – waarschijnlijk omdat ze de reis zelf moesten betalen. Boyer had SEM ploeggenoot Eustice aan zijn zijde, terwijl LeMond het hield met de in Italië woonachtige George Mount, en David Mayer-Oakes en Eric Heiden (de Olympische schaatskampioen) die allebei in de VS woonden.

LeMond zei later:

Ja, ik droeg de Amerikaanse trui, maar er was geen US team en IK was er zeker geen deel van. Ik had alles uit eigen zak betaald. Geen cent van de bond. Ik koerste voor Renault.

En toen ploeggenoot Hinault ervan door ging lang vóór de finale, was LeMond aan het koersen voor zichzelf en zijn toekomst.

De Wedstrijd: 5 september 1982

136 man stonden aan de start van de 275 km lange wegrit. Slechts 55 haalden de finish na 18 ronden van ruim 15 km.

De start-finish is hoog in de South Downs in West Sussex. Het trajekt voert over een heuvelrug, een kronkelende afdaling tussen beukebomen, dan een lus in de beroemde renbaan van Goodwood. Dan volgt de enige klim, de 2 km van Kennel Hill, met een maximum van 10 %, vlak vóór het rode vod. Daarna vlakt het wat af, recht naar de streep.

Vroeg in de koers wordt er aangevallen door de Fransman Bernard Vallet, de Zweed Tommy Prim en de Zwitser Serge Demierre, maar ze komen niet ver, voornamelijk door het werk van het machtige Italiaanse blok.

Saronni’s squadra is ontegenzeglijk de sterkste, met mannen als Moreno Argentin, Francesco Moser en Pierino Gavazzi die zich allen opofferen voor de nummer twee van het vorige WK.

Met nog één ronde te gaan ligt de Spanjaard Marino Lejareta op kop met een klein gaatje, de Nederlander Hennie Kuiper springt naar hem toe, even later gevolgd door Sean Kelly. De Italianen brengen alles weer bijeen. Kelly probeert het nogmaals van kop af. De sterke oranjemannen van Kuiper nemen de kop over vóór de laatste klim. Lejareta herpakt zich en maakt zich los in de klim.

Dan komt Boyer in actie, ruimt de Spanjaard op en geraakt zo alleen op het steilste stuk. Zijn benen verzuren, hij kijkt om en ziet zijn ‘maat’ LeMond de achtervolging leiden. Boyer kan niet meer verdapperen en wordt gepasseerd. Saronni blijft in het wiel van de jeugdige Amerikaan, knalt er in de laatste meters overheen en grijpt de champagne.

“Saronni leek wel een kanonskogel. Het was een sprint naar de streep voor de tweede plaats,” zei Kelly, die toegaf zijn eigen kansen geschaad te hebben. Hij had meer moeten wachten en de sterkere teams het werk moeten laten doen.

Misschien had ik moeten wachten. Maar dan loop je de kans dat er een ontsnapping komt, dus ik probeerde zelf in zo’n ontsnapping te zitten in de finale. Dat kostte krachten.

Dus, wat dacht LeMond?

Met Boyer alleen op kop zou normaliter één van de andere favorieten – Saronni of Kelly – gedwongen zijn het gat te dichten. LeMond kon dan meezitten en een stuk frisser zijn in de sprint. Deden ze dat niet, dan zou Boyer – de Amerikanen dus - winnen.

Maar dit was geen normale koers, en de Amerikanen geen normale ploeg. Zoals geformuleerd door Pickering in The Yellow Jersey Club:

In plaats van Saronni of Kelly was het LeMond die het gat dichtte. Pure zelfmoord, want zijn actie had meer van een gestage versnelling dan een demarrage, dus de renners in zijn wiel, Saronni en Kelly, konden prima aanklampen. Twee garanties: één, LeMond ging niet winnen, twee, Boyer zou niet winnen. En dat laatste, daar ging het LeMond om.

En dat was best logisch, als je kijkt wat er op het spel stond voor het duo dat een wedstrijd reed voor de Stars and Stripes in een strijd om de regenboogtrui.

Gevraagd naar zijn taktiek in die laatste meters wond LeMond die later beweerde dat Boyer constant aan zijn wiel had gekleefd, er geen doekjes om.

We zitten niet in hetzelfde team en we zijn geen vrienden. Ik zag hem liever niet als wereldkampioen.

Achtervolgd door LeMond of niet, Boyer zou vast wel gegrepen zijn vóór de meet. Maar, volgens Pickering, “LeMond wilde zekerheid en dat woog zwaarder dan te doen wat volgens ‘men’ had gemoeten.”

Als je nu kijkt naar de beelden van de koers, lijkt het volstrekt duidelijk dat Boyer’s voorsprong inderdaad te klein was. Evenmin had hij het explosief vermogen om de onklopbare Saronni achter zich te laten. John Wilcockson, veteraan onder het Britse wielerjournaille, omschreef Boyer’s kansen als “net zo groot als die van zijn schoonmoeder”.

Dat gezegd hebbende, Kelly, die dus als derde finishte, gelooft nog steeds dat er een kleine mogelijkheid was dat hij het had volgehouden – zeker als LeMond niet was gegaan of de achtervolging later was begonnen. “We zullen het nooit weten.”

Kelly geeft trouwens wel toe, dat LeMond weinig anders kon doen dan zijn eigen koers rijden.

Voor Greg was op dat moment aanvallen waarschijnlijk de enige manier om te winnen – gewoon het laatste stuk flink zwaar maken en zo het moeilijk maken voor de snelle mannen.

Later weidde LeMond nog uit over wat hem bewoog:

We zaten in de laatste 500 meter en Boyer had een gaatje van 20 meter of zo, wat hij nooit had vastgehouden. Ik geloofde niet dat hij kon winnen, en daar ging het mij om. Hij is gewoon geen vriend. Hij had nog nooit een wedstrijd gewonnen en volgens mij was hij niet de figuur om wereldkampioen te worden.

Bovendien, voegde hij eraan toe, het enige dat hij had kunnen doen om Boyer te helpen zou zijn, plotseling remmen, vóór de meute op mijn snuit gaan en hopen dat dat Saronni zou ophouden, een smerige taktiek die nooit een optie was.

George Mount was ziedend over de kritiek richting zijn ploegmaat en vriend.

“Wat moest LeMond doen? Zijn fiets platleggen vóór de groep, omdat iedereen Boyer zo’n leuke vent vindt? Hou toch op. LeMond heeft het goed gedaan, een goeie sprint. .. Boyer zou nooit winnen. Hooguit vijfde of zesde worden.”

Tegenover Cyclingnews in 2004 gaf Boyer zelf toe dat zijn verhouding met zijn landgenoot sinds die dag nooit meer hersteld is.

Ik was er dichtbij (in Goodwood) maar won niet. Het was de zoveelste betekenisvolle koers in mijn loopbaan. Ja, Greg LeMond ging op jacht naar mij. Hij wilde absoluut niet dat ik zou winnen. Hij zei dat ik dat niet verdiende, dat ik niks gedaan had, hij was beter. Toen konden hij en ik helemaal niet meer door één deur. Goodwood heeft zeker onze relatie geschaad.

Los van de rivaliteit tussen twee ploegmaten, zou je kunnen stellen dat de Amerikanen niet meer dan een voetnoot waren in de hele gang van zaken. Je kon Kelly hoofdschuddend over de streep zien gaan voor de derde plek, maar dat was niet uit woede of protest tegen de taktiek van LeMond.

Dat hoofdschudden was gewoon omdat Saronni zo sterk was. Hij was niet te kloppen. Ik zou niet weten wat ik nog meer had moeten doen. Er was niemand in de finale die tegen die gast zou zijn opgewassen. Hij was veel sterker dan wie ook met die laatste jump naar de meet.

Hoe ging het verder: LeMond domineert

Twee weken later onderstreepte LeMond zijn belofte met een overwinning in de 10-daagse Tour de l’Avenir met 10’18” voorsprong, de op één na grootste marge in de geschiedenis van die koers. Ondanks die zege, zei zijn teamgenoot Hinault dat de 21-jarige volgens hem nog niet “hard genoeg” was om zijn Tourdebuut te maken.

“Wat hij bedoelde,” legde LeMond uit, “was dat ik nog niet hard genoeg was voor de eindoverwinning in de Tour. Je moet daarvoor rijp en volwassen zijn, lichamelijk sterk. Ik had 15e kunnen worden, mogelijk top 10 volgend jaar. Maar dat is niet wat ik wil. Wat ik wil is de Tour de France winnen.”

En dat is precies wat LeMond zou doen in 1986, vóór teammaat Hinault in één van de meest gedenkwaardige edities. Die kwam nadat hij in zijn eerste Tour in 1984 derde was geworden (na Laurent Fignon en Hinault), een jaar later gevolgd door een tweede plek na Hinault toen hij de Fransman aan zijn vijfde Gele Trui hielp, een evenaring van het record van Jacques Anquetil en Eddy Merckx.

Pedro Delgado, Laurent Fignon et Greg LeMond lors du Tour 1989.

Foto: Getty Images

Een jaar na Goodwood en zijn zilver, maakte LeMond zijn naam waar door wereldkampioen te worden in Altenrhein, Zwitserland. Hij soleerde naar goud met 1’11”op Adri van der Poel en Stephen Roche. Daarmee zette hij een streep onder de affaire Goodwood van een jaar eerder.

In 1989 bekroonde hij een buitengewoon seizoen, waarin hij terugkwam van een blessure en de Tour won met 8”op Fignon, met een tweede wereldtitel in Chambery vóór Dimitri Konisjev en Kelly. Voor de tweede keer greep de Ier naast de regenboog die hem altijd zou ontglippen.

Die dag dacht ik echt dat ik ging winnen, zei Kelly. Ik wist vrij zeker dat ik LeMond, Fignon, Steven Rooks en de rest in de sprint kon kloppen, ik was de snelste. Maar LeMond was ongelooflijk sterk die dag.

Boyer zou nog vier jaar moeten wachten op zijn eerste – en enige - profzege in etappe 6 van de Ronde van Zwitserland 1986. Hij zou in zijn carrière vijf maal de Tour rijden en twee Giro’s, maar kwam nooit in de buurt van zijn landgenoot.

In november 2002 bekende Boyer schuld aan kindermishandeling en werd veroordeeld op 10 punten; hij kreeg 1 jaar gevangenis en vijf jaar proeftijd.

Sinds 2007 zit hij meestal in Rwanda, bekend als het Land van Tweede Kansen, waar hij een doorslaggevende rol speelde in het oprichten van een nationale selectie. Hij runt daar nog steeds de wielerploeg. De ploeg begon als deel van Project Rwanda, een NGO die tracht het leven te verbeteren van berooide mensen op de puinhopen van één van de meest vernietigende episodes van de moderne geschiedenis, de genocide van 1994.

Wat Saronni betreft, zijn verhaal na Goodwood was wat minder onvoorspelbaar. Een maand erna won hij Lombardije in de regenboogtrui. Na drie opeenvolgende tweede plaatsen in San Remo, werd Saronni door de regenboog geïnspireerd tot de zege in La Classicissima in 1983, om vervolgens het roze te grijpen in de Giro in mei. Dus, voor hem geen spreekwoordelijke vloek van de regenboog.

Na zijn pensioen werd Saronni manager van het Lampre team voor hij algemeen manager werd bij UAE Team Emirates.

Americans Jonathan Boyer and Greg LeMond during the 1986 Coors Classic

Foto: Eurosport

In 2019 was het WK terug in Engeland, met Yorkshire als gastheer.

Na een week van stortregen, was het Mads Pedersen die de titel opeiste in een driemansprint met Matteo Trentin van Italië en de Zwitser Stefan Küng.

Het was een spannende finale met een onverwachte winnaar. Maar niet in de verste verte zo spannend als wat het kielzog van Jock Boyer te zien gaf in Goodwood in 1982.

Wielrennen