Kroonieken | Kidnapping en controverse - de eerste Zuid-Amerikaanse winnaar van een Grote Ronde

Geupdate 25/06/2020 om 16:04 GMT+2

De vorige Krooniek ging over het jaar waarin de legendarische Eddy Merckx rivaal Ocaña knakte door bijna twee etappes op één dag te winnen in de Tour van 1972. Deze keer fietsen we samen op met de eerste Zuid-Amerikaan die een Grote Ronde won, Colombiaan Luis ‘Lucho’ Herrera en gaan we in op verhalen rond combines in de wielersport en zadelpijnen die hun rol speelden rond zijn Vuelta-titel

Colombia's Luis 'Lucho' Herrera - the first South American to win a Grand Tour (La Vuelta a Espana 1987)

Foto: Getty Images

Luister dit artikel, en alle andere van Felix Lowe, hier als podcast - voorgelezen door Karsten Kroon:

Soundcloud of op Spotify of in je favoriete podcastapp

Hij was bekend als El Gardinerito – het Tuinmannetje – maar ondanks zijn groene vingers boekte hij op zijn fiets een hoop meer succes dan in de bloemkwekerij in zijn geboortedorp Fusagasugá.

Wielrennen

Kop over Kop | Voorjaars Award Show - “Mathieu van der Poel was krankzinnig”

6 uur geleden

Als dé grote figuur in het opvallende rood-blauw-geel-witte Café de Colombiashirt in de tachtiger jaren zou ‘Lucho’ Herrera vijf bergtruien in de drie Grote Ronden verzamelen en acht etappezeges.
Slechts één coureur vóór hem won de bergtrui in alle drie Grote Ronden, de Spanjaard Federico Bahamontes.

De Colombiaanse wielerkenner Matt Rendell beschrijft hem als een ‘ranke god’ met ‘minieme benen van geperst glas’. Herrera was een verlegen, gereserveerd mens, die zich uitdrukte via zijn fiets. Dit allereerst als de weg omhoog ging. De kleine Colombiaan kon sneller klimmen dan zijn collega’s in een periode bevolkt door figuren als Benard Hinault, Laurent Fignon, Greg LeMond, Pedro Delgado, Robert Millar, Sean Kelly, Andy Hampsten en Stephen Roche.

Het Colombiaanse wielrennen kwam tot bloei in 1984 toen Martín Ramirez de Dauphiné Liberé won vóór prijskanonnen als Hinault en LeMond. Enkele weken later danste Herrera weg van iedereen en greep als eerste Colombiaanse etappewinnaar een zege in de grootste wielerwedstrijd ter wereld.

Luis 'Lucho' Herrera en Pedro Delgado op de Alpe d'Huez tijdens de Tour de France van 1987

Foto: Getty Images

Zoals Rendell zegt in zijn gezaghebbende boek Kings of the Mountains:

Zijn land voelde zich gefêteerd: een Touroverwinning voor een Colombiaan stond voor de deur. Herrera had zijn land bij die deur afgezet.

Drie jaar later won Herrera als eerste Zuid-Amerikaan de Vuelta. Natuurlijk won Nairo Quintana als eerste de Giro in 2014 en de Vuelta twee jaar later, toch lukte het een Zuid-Amerikaan pas in 2019 de Tour te winnen.

De Gele Trui triomf van de 22-jarige Egon Bernal kwam 2 maanden nadat Richard Carapaz uit Ecuador, ploegmaat van Quintana bij Movistar en Bernal’s latere teamgenoot bij Ineos de Giro won, een koers die Bernal ook zou hebben gereden als hij niet een sleutelbeen had gebroken in de training.

Quintana was één van de favorieten voor de Vuelta van 2019, maar het zou de latijnsamerikanen niet lukken alle drie de Grote Ronden van dat jaar te winnen. Quintana en zijn landgenoot Miguel Ángel López eindigden als 4de en 5de , naast het podium.

Het was in 2019 niet voor Quintana, maar Herrera’s historische Vueltazege in 1987 begon goed voor hem al vóór de wedstrijd was gestart.

Hoe zat dat?

Titelverdediger Alvaro Pino miste de start in April vanwege ziekte. De andere favorieten van deze Vuelta waren de Ier Sean Kelly, de Fransman Laurent Fignon en Spanjaard Pedro Delgado, winnaar in 1985.

De man in vorm was Sean Kelly met zijn zesde Parijs-Nice én het Criterium International op zak en een tweede plek in De Ronde van Vlaanderen. In Spanje bleken zijn benen nog steeds in puike conditie met een tweede plaats in de proloog na ploegmaat Jean-Luc Vandenbroucke. Op dag twee greep de Ier het Goud – in die dagen de kleur van de leiderstrui - door de zege in de eerste rit-in-lijn.

Kelly ruilde de ‘Jersey de Oro’ een aantal keren met de Italiaan Roberto Pagnin in de openingsweek terwijl Herrera zijn best deed de verloren tijd van de individuele tijdrit (etappe 3) goed te maken.

Al begin 20 had Herrera een naam als briljant klimmer met een zege op Alpe d’Huez in 1984. Hij bevestigde met een top tien in de Tour, de bolletjestrui en etappeoverwinningen in Morzine en Saint-Etienne.

Hoewel je hem nauwelijks nat achter de oren kon noemen ondanks zijn jeugd, had niemand verwacht dat hij een rol in het klassement zou kunnen spelen – zeker niet met zo’n beroerde tijdrit. Misschien had hij meer gemeen met Quintana dan we aanvankelijk dachten.

Maar in etappe 6 naar Andorra lieten Herrera en zijn kompanen hun klasse zien. Hijzelf werd derde maar nam 22” op Delgado, een minuut op Kelly en nog meer op Fignon. Vijf Colombianen eindigden in de top tien. Kelly greep het Goud terug, maar het Tuinmannetje stond op 8 en dat er vuurwerk zou volgen was duidelijk.

Overwinning op verjaardag zorgt voor Gouden Trui voor Herrera

De volgende dag raakte Kelly inderdaad zijn Goud kwijt. De Colombianen zetten een moordend tempo in op de eerste van de vijf cols. De bedoeling was een ontsnapping onmogelijk te maken die de klassementsrenners een probleem zou kunnen geven en tevens om de favorieten te isoleren door hun ploegmaten kapot te beuken.

Die strategie werkte. Maar liefst 35 renners kwamen te laat binnen en werden gediskwalificeerd. Het had nog erger geweest als de organisatie niet had besloten de limiet op te rekken. Anders hadden nog 27 renners eruit gelegen. Herrera nam tijd op zijn rivalen en de Duitser Reimund Dietzen nam de leiding over van Kelly.

Herrera had nog slechts een gat van 49” te slechten, stond vijfde en had de rode bergtrui.

Pas in etappe11 naar de mistige Lagos di Covadonga in de Asturias ontbrandde de strijd weer.

Op zijn 26ste verjaardag stak de Tuinman een lont in het kruitvat waar niemand een antwoord op had. Hij nam anderhalve minuut op Kelly, rukte de Gouden trui van de schouders van Dietzen, en zette Delgado en Fignon op meer dan 3 minuten.

En nog steeds werd hij niet gezien als een serieuze bedreiging- in de tijdrit zou alles weer goed komen. Bovendien was te zien hoe de onervaren Colombianen de koers niet echt controleerden. Ze konden wel keihard een bergop rijden, maar dalen was een ander paar mouwen.

De Colombianen kon je best een minuutje laten pakken in de klim, maar in 10, 12 km dalen pakte je die wel terug. Ze tuimelden ook om de haverklap. Ik weet dat nog heel goed. Die mannetjes van Cafe de Colombia vertrokken in de klim, maar in de afzink gingen ze op hun muil en raapte je ze weer op.

Faustino Rupérez, Kelly ’s ploegbaas bij Kas, gesponsord door een Spaanse frisdrank fabrikant, was best tevreden met de stand van zaken na die elfde etappe. Zijn kopman keek tegen slechts 40” aan en was in zijn ogen de duidelijke favoriet, omdat de resterende etappes – waaronder de tijdrit – zijn man veel beter lagen.

Kelly slaagde er de eerste paar dagen niet in dichterbij Herrera te komen. Pas in etappe 18, een tijdrit van 24 km in Valladolid, pakte hij het Goud terug. De Ier had na afloop een voorsprong van 42” op de Colombiaan met nog 3 uitdagende etappes te gaan. Hoewel het gaatje alleszins speelbaar was, had Kelly voldoende zelfvertrouwen het te behouden. Een probleem: een klein, maar groeiend obstakel zat hem dwars.

Herrera wint, dankzij een K.O. voor Kelly

Dat kleine probleem groeide inderdaad letterlijk. Hij had last van een steenpuist die steeds pijnlijker was geworden in de week vóór de tijdrit.

“Het was een puist op mijn zitvlak”, zegt Kelly. “Zoiets ontstaat door een ingegroeide haar, en zeker als je uren op zo’n zadel zit, raakt dat geïnfecteerd.

Het zag eruit als een duivenei met een zwelling van pus. Het deed steeds zeerder, met de dag.

De avond vóór de tijdrit had Kelly twee opties: op zijn tanden bijten en afzien, of de ploegarts een kleine operatie laten doen. Hij koos het laatste.

De dokter besloot de puist met een sneetje te draineren en dan het wondje te hechten. Goed. Ik deed de tijdrit en pakte de Trui. Het deed veel pijn. Na de race keek de dokter nog eens en hechtte opnieuw. Door de inspanningen van de tijdrit was alles weer opengegaan."

Kelly startte de volgende dag wel, naar Avila, maar stapte af na 20 km. De pijn was niet meer te harden. Ik moest opgeven.

Zou Kelly hebben gewonnen zonder deze puist?

Dat is zo goed als zeker, zegt hij. Er waren nog drie dagen te gaan. Alle grote etappes waren achter de rug. Die paar bergjes die nog restten, geen probleem. Ik had hele goede papieren en ik voelde me prima.

Nu zijn grootste rivaal van het toneel verdwenen was, schoof Herrera weer naar plek 1. Fignon won in Avila. Het Tuinmannetje behield het Goud tot en met Madrid, en werd zodoende de eerste Zuid-Amerikaan die een Grote Ronde won. Hij had 1’4 op Dietzen en 3’13 op Fignon.

Maar liefst 12 Colombianen eindigden de Vuelta van 1987 in de top 30, zes daarvan van Herrera’s Team Café de Colombia en zes van de Manzana Postobón ploeg, de winnaar van het ploegenklassement. Dit bewijst hoe sterk de greep was van de Zuid-Amerikanen op het peloton eind jaren 80.

Laurent Fignon zou later nog een staart aan het muisje breien.

In zijn autobiografie Nous étions Jeunes et Insouciants (Wij waren jong en onbezorgd) zegt wijlen Laurent Fignon dat de ploegbaas van Café de Colombia hem zou betalen als ze zijn renners niet zouden aanvallen in de laatste beslissende etappe.

“De Colombianen bieden ons geld als we niet aanvallen,” zou Guimard gezegd hebben.

Fignon voegt eraan toe: “wij hadden helemaal niet de bedoeling aan te vallen omdat ze ons 30.000 frank ( ca € 4500) de man hadden geboden.”

Over de slotetappe - Herrera had een ruime minuut op Dietzen, schreef Fignon: “Er stond een verrekt harde wind en je kon de angst van de Colombianen voelen. Als we hadden gewild hadden we het initiatief kunnen nemen en ze probleemloos allemaal van de weg blazen”.

In weerwil van de deal verhoogde Fignon toch het tempo. Hij verveelde zich en wilde snel naar huis.

We voerden het tempo op. Je had Herrera’s gebaren moeten zien, toen we ons op kop zetten. In totale paniek zei hij dat we hem probeerden te flikken. ’Waarom rijd je zo hard? We hebben toch een deal?’ schreeuwde hij. Ik zei maar snel dat mijn enige bedoeling was zo gauw mogelijk Spanje achter me te laten.

Natuurlijk ontkende Herrera dat. Na het verschijnen van het boek van Fignon zei hij in de Colombiaanse pers:

Wat hij beweert in dat boek is volslagen flauwekul. Wij hadden een sterk team en we hadden verder niemand van buiten nodig. Bovendien, we waren met drie Colombiaanse teams, die me hadden kunnen helpen. Als wat Fignon beweert waar is, waarom heeft hij dat toen niet meteen gezegd?

”Kelly, op zijn beurt, is niet overtuigd van Fignon’s beschuldiging. Volgens hem zette de Fransman alles op alles om de Vuelta te winnen.

Ik weet niet precies wat er is gebeurd na mijn vertrek uit de koers, zegt Kelly. Ik heb mijn twijfels. Dat soort roddels maakt zo’n boek wat smeuïger, denk ik. Ik heb er nooit iets over gehoord van mijn ploegmaats.

En, wat is er verder gebeurd?

Het Tuinmannetje eindigde zijn Tour de France dat jaar als vijfde en won de bollentrui. Maar in de Vuelta van 1988 kwam hij niet verder dan een schamele 20ste plek. Kelly zette toen de zaken met zijn enige Grote Ronde-triomf.

Herrera zou de Dauphiné twee maal winnen en zich kronen tot bergkoning in de Giro van 1989 en de Vuelta van 1991, maar de grote hoogten van Mei 1987 in Spanje zou hij niet meer bereiken.

“Het was echt ongelooflijk hoe die Koffiejongens uit Colombia in de bergen domineerden,” zegt Kelly. Zij toonden een macht waarvan wij dachten: die patriotten, daar gaan we nog veel meer van horen. Toen Lucho de Vuelta won gingen wij ervan uit dat ze binnen een paar jaar de Tour zouden winnen. Maar toen klapte het team in elkaar vanwege interne strubbelingen en verdween van het toneel.”

Landgenoot Fabio Parra zou als derde finishen in de Tour van 1988, maar de enorme belofte van het Colombiaanse wielrennen is nooit echt uit de verf gekomen.

De luchtbel barstte toen de politieke instabiliteit in Colombia leidde tot cocaïne-kartels, en de wielersport verstrikt raakte in de wereld van drugssmokkel, politieke instabiliteit en binnenlands geweld hetgeen allemaal aan bod komt in Kings of the Mountains door Matt Rendell.

Je had hier en daar een loslopende Colombiaan in een paar Europese ploegen, maar niet de dominantie die we toen verwachtten, zegt Kelly. Wat nu zo verrast is dat je niet alleen superklimmers hebt zoals Quintana en Bernal, maar ook sprinters als Fernando Gaviria die tot de beste van de wereld behoren. Ze hebben nu van alles, ze kunnen nu echt een vuist maken.

”Wat betreft de eerste Zuid-Amerikaanse Grote Rondewinnaar, hij had het gevoel een pion te zijn in Colombia’s binnenlandse strubbelingen toen hij in Januari 2000 ontvoerd werd een paar maanden nadat zijn collega Oliverio Rincon eenzelfde lot had ervaren.

Colombias Luis 'Lucho' Herrera - De eerste Zuid-Amerikaan die een grote ronde wist te winnen (La Vuelta a Espana 1987)

Foto: Getty Images

Op bezoek bij zijn moeder in Fusagasugá werd Herrera uit het huis gehaald door zeven gemaskerde mannen van de FARC. De boodschap was duidelijk: iedereen kwam in aanmerking, zelfs geliefde sport-ikonen.

En toch, de ontvoerders beseften niet wie ze te pakken hadden. Toen ze dat doorhadden, lieten ze Herrera zijn overwinningen opsommen vanuit zijn raamloze cel. Herrera vertelde:

Ze bleven me maar doorzagen over Alpe d’Huez, Lagos de Covadonga en La Linea (een beruchte klim in Colombia). Alsof dit het juiste moment was voor een prettig gesprek over dit soort zaken. Dat gepraat maakte me alleen maar zenuwachtiger, omdat ze ook wel probeerden me te intimideren en te terroriseren.

Na een dag gevangenschap kreeg hij te horen dat hij weg mocht. Dat was ’s nachts. Hij besloot te vertrekken in de morgen. Toen leden van de guerrillagroep meer verhalen eisten, vertelde hij ze alles over zijn Vueltazege in 1987.

Deze ontvoering betekent een absoluut dieptepunt voor ons land. Nu ontvoert men zelfs onze geliefde helden,” zei Jorge Humberto Tenjo Porras, voorzitter van de Colombiaanse Wielerbond na de vrijlating van Herrera.

Toen later de twee mannen die de kidnapping hadden georganiseerd terechtstonden, legde één van hen de volgende verklaring af:

Ik maak gebruik van de gelegenheid om mijn excuses aan te bieden aan Lucho Herrera voor de onaangename positie waarin wij, zijn ontvoerders, hem hebben gebracht, vooral omdat we hem moeten zien als een grote figuur in onze nationale wielersport. Iemand die we dienen te beschermen in plaats van kwaad te doen. Dank u.

Ronde van Romandië