Olympische Teams van Toen: Duitsland 2016

Wie interesse heeft in vernieuwing in het voetbal, komt in de voorbije jaren al snel uit in Duitsland. Een landelijke omslag, gericht op een betere (logischere) inrichting van het jeugdvoetbal waardoor talent én eerder ontdekt kan worden én meer de kans krijgt om zich op een verantwoorde manier door te ontwikkelen, is een van de grote verklaringen voor de wederopstanding van het Duitse landenvoetbal, met als absolute hoogtepunt de WK-winst in 2014.

Maar ook op de Spelen van 2016 is de veranderde werkwijze binnen het Duitse voetbal goed merkbaar, en krijgen we een klein inkijkje voorgeschoteld hoe Die Mannschaft eruit zal zien in een tijd waarin er niemand van de gouden generatie met sterren zoals Manuel Neuer, Philipp Lahm, Mats Hummels, Jérôme Boateng, Bastian Schweinsteiger, Toni Kroos, Mesut Özil en Thomas Müller meer meedoet.

Aangezien Duitsland in de zomer van 2016 ook, als een van de topfavorieten (gesneuveld in de halve finale), mee heeft gedaan aan het EK voetbal, kan beloften-bondscoach Horst Hrubesch - die na dit toernooi na zestien jaar in deze functie zou afzwaaien - niet rekenen op een paar supersterren voor de drie dispensatie-plekken. In plaats daarvan kiest Hrubesch voor een pinch-hitter, Nils Petersen (27) van SC Freiburg, en twee Zwitserse zakmessen op tactisch vlak in de gebroeders Bender (beiden 27), opdat hij met Lars en Sven twee ervaren krachten heeft die op vrijwel elke positie op het veld kunnen uitkomen.

De aanwezigheid van de Benders geeft Duitsland precies het benodigde wapen om de twee dingen te doen die Bundesliga-clubs doorgaans goed maken: hard pressen en tactisch flexibel zijn. Met de twee duelkrachtige broers als fysiek en sober controleurskoppel op het middenveld, kunnen de voorste vier naar hartelust de spelopbouw van de tegenstander afjagen.

In balbezit komt de multi-inzetbaarheid van de Bender-broers van pas: de papieren 4-2-3-1-formatie van Duitsland (waarin het ook verdedigt) verandert dan plots in een 3-1-5-1, met Sven Bender die uitzakt als derde centrale verdediger en Lars Bender als controlerend aanspeelpunt daarvoor, een veldbezetting die backs Jeremy Toljan en Lukas Klostermann kan laten opschuiven tot een soort buitenspelers op de helft van de tegenstander. De solide 3+1-opbouw (drie verdedigers, één controleur) en het doorschuiven van de twee backs hebben een belangrijk gevolg: de drie beste individuele spelers van Duitsland kunnen zich in balbezit uitsluitend bezighouden met het vinden van ruimtes in het midden van het veld. Linksbuiten Serge Gnabry, ‘tien’ Maximillian Meyer en rechtsbuiten Julian Brandt duiken door hun zwervende rollen constant op tussen de vijandelijke linies van de tegenstander, en doen dat op de gevaarlijkste zone van het veld: het middelste gedeelte.

In 2020 is een tactische veldbezetting zoals hierboven beschreven de meest logische zaak van de wereld. De meeste teams die we anno nu associëren met mooi, vloeiend voetbal switchen in balbezit naar een veldbezetting met drie man achterin, één controleur daarvoor, backs die de hele flank bestrijken en creatievelingen die naar de middelste zones van het veld mogen opkruipen om daar in een vrije rol naar de optimale ruimtes te zoeken waarvandaan ze hun beslissende acties kunnen maken. Maar vier jaar geleden waren dergelijke tactische ideeën veel minder vanzelfsprekend: de Duitse Olympische ploeg was in dit opzicht ‘exotisch’ te noemen, in het tactisch conservatieve landenvoetbal een voorloper.

Dé uitblinker aan Duitse zijde op de Spelen van Rio is gek genoeg geen beoogde basisspeler aan de start van het toernooi. Dat Gnabry in de startende elf terecht komt, heeft hij te ‘danken’ aan een blessure bij de beoogde superster van Die Mannschaft (en zijn tegenwoordige teamgenoot bij Bayern München) Leon Goretzka. De aanvoerder raakt geblesseerd in het openingsduel met Mexico. Goretzka’s Schalke-maatje Meyer verhuist daaropvolgend naar de vrijgekomen plek ‘op tien’, Gnabry neemt de rol van Maxi over als hangende linksbuiten.

Dat Gnabry, in 2020 een bewezen superster bij Bayern en in de nationale ploeg, geen starter is op de Spelen van 2016 heeft alles te maken met zijn toenmalige status in clubverband. Gnabry wordt bij Arsenal continu over het hoofd gezien. 2015/16 is in dat opzicht het dieptepunt voor het dan twintigjarige toptalent: The Gunners verhuren de stijlvolle buitenspeler aan het bikkelharde West Bromwich Albion van Tony Pulis, waar de Duitse huurling in een halfjaar tijd tot welgeteld één competitieoptreden mag komen.

Op de Spelen van 2016 beleeft Gnabry zijn grote doorbraak. Daar krijgt de voetbalwereld, na zó lang wachten in de schaduw bij Arsenal, dan eindelijk het grote talent van de buitenspeler te zien. Met zes goals wordt Gnabry gedeeld topscorer van het toernooi. Met daarbij de kanttekening dat de andere topschutter, ploegmaat Petersen, vijf van zes treffers op de Spelen maakte in de 10-0 slachtpartij tegen Fiji in de groepsfase.

In Brazilië opent Duitsland het toernooi met twee turbulente, spectaculaire gelijke spelen. In de openingswedstrijd is regerend Olympisch kampioen Mexico de tegenstander in de stromende regen. Twee keer komen de Mexicanen - die met een sterke selectie zijn afgereisd naar Rio, met toekomstig PSV’ers Hirving Lozano en Érick Gutíerrez als uitblinkers - op voorsprong na rust. De eerste Duitse gelijkmaker in van grote schoonheid: toekomstig Hoffenheim- en Bayern-teamgenoten Süle, die vanuit de defensie indribbelt en de bal diep weg steekt, en Gnabry, die op gepatenteerde wijze lage in de verre rechterhoek afrondt met rechts, vinden elkaar voor de 1-1. Een kwartier voor tijd kopt voorstopper Matthias Ginter raak uit een corner van Brandt.

Ook de bronzen medaillewinnaar van Londen 2012, Zuid-Korea, komt op dit toernooi twee keer op voorsprong (0-1 en 2-3) op voorsprong tegen de Duitsers. Net als in het eerste duel is Die Mannschaft ruim de betere ploeg, maar evenals tegen Mexico is Duitsland door de aanvallende, risicovolle speelstijl kwetsbaar voor de Zuid-Koreaanse counter. Gnabry is in de 92ste minuut de reddende engel: hij voorkomt een nederlaag door met een lage - van richting veranderde - vrije trap voor de 3-3 en zijn tweede treffer van de avond te tekenen.

Tegen voetbaldwerg Fiji, dat met 8-0 ten onder was gegaan tegen Zuid-Korea en vervolgens ‘standhield’ door de schade tot 5-1 te beperken tegen Mexico, mag Duitsland na twee roerige groepswedstrijden aan het zelfvertrouwen werken. De uiteindelijke schade: 10-0. Freiburg-goaltjedief Petersen prikt er vijf in.

De volgende oorwassing die Duitsland uitdeelt is een stuk indrukwekkender. Tegen Portugal, dat niet in staat is gebleken om een functionerende ploeg rondom sterspeler Bruno Fernandes te bouwen, speelt Die Mannschaft eigenlijk net zo goed als in de gelijk geëindigde groepsduels, maar zit het scoreverloop ditmaal wél mee. Aan de hand van een uitblinkende Brandt en Gnabry combineert Duitsland zich naar een simpele 4-0 zege.

Ook de halve finale verloopt geheel volgens Duits plan. Een staaltje flitsend combinatievoetbal tussen Brandt, Gnabry en Meyer levert, tien tellen na een inworp aan de rechter-zijlijn, een geheel vrije intikker voor wing-back Klostermann op aan de linkerzijde. Binnen tien minuten staat Duitsland op een 1-0 voorsprong tegen Nigeria, en is het gezien het spelbeeld vanaf dan eigenlijk alleen nog maar wachten op de beslissende 2-0, die uiteindelijk pas een paar minuten voor tijd wordt gemaakt door supersub Petersen.

Na een extreem vermakelijke finale (1-1, onderaan dit artikel in zijn volledigheid terug te zien) mist Brazilië na 120 minuten spelen geen enkele strafschop, terwijl nemer nummer vijf bij Duitsland, uitgerekend de tot dan toe dodelijk effectieve Petersen, dat wel doet. Neymar en consorten doen in eigen land wat ze op de Spelen van Londen hadden nagelaten: goud pakken in de finale.

Ondanks de verloren penaltyreeks, en het daardoor mislopen van goud, is dit Olympische team van de Duitsers er eentje om te onthouden. Allereerst omdat het de springplank bleek voor een nieuwe generatie topspelers (Gnabry, Brandt, Süle, Klostermann). Maar vooral omdat dit Duitsland op tactisch vlak (wederom) een voorloper was qua vernieuwing in het landenvoetbal: in 2016 speelde Die Mannschaft op een wijze die een paar jaar later opeens als nieuwe standaard zou gaan gelden in het topvoetbal. Neymars Brazilië was op deze ‘eigen’ Spelen het team of destiny, maar runner-up Duitsland is de ploeg gebleken met de grote nalatenschap.